دستگاههای اطلاعات یک ضرورت بنیادین برای دولتها است که مأموریت مهمی را بر دوش دارد و باید از عهده مسئولیت حمایت از امنیت دولت و منافع ملی آن در داخل و خارج به خوبی برآید. نقش این دستگاهها به بعد سیاسی خلاصه نمیشود بلکه باید به مقابله با تهدیدات جزایی نیز بپردازد. در واقع امنیت ملی برای هر دولتی تنها محدود به مرزهای جغرافیایی آن نمیشود بلکه محیط منطقه ای مجاور سپس محیط بینالملل را نیز شامل میشود. از این رو دولتها منتظر نمینشینند که تهدیدات به مرز آنها برسند و درست در همین جاست که نقش دستگاههای اطلاعاتی پر رنگ میشود و فعالیت آن برای کشف و خنثی سازی توطئههایی که بر علیه دولت از سوی دشمنان میآید آغاز میشود.
به عبارت دقیق تر وظیفه دستگاههای اطلاعاتی این است که معلومات دقیق و جامعی را دربارهٔ پدیدهها و مسایل سیاسی و امنیتی و نظامی و اقتصادی و قانونی در اختیار بگذارد و گزینههایی را برای سیاست مداران دربارهٔ نحوه تعامل با این قضایا مطرح کند.
از دیگر مسئولیتهای دستگاههای اطلاعاتی تقابل با جنایتهای است که قصد دارد امنیت کشور را هدف قرار دهد و امنیت ملی را برهم ریزد تا کشور را به یک حالت درخود فروبستگی بکشاند. همچنین از دیگر مسولیتهای اطلاعات مبارزه با قاچاق مواد مخدر و اسلحه و مهاجرت غیرقانونی و… است که امنیت جامعه را به هم میریزد. از این رو هیچ دولتی در جهان وجود ندارد که دستگاه اطلاعات نداشته باشد.
البته با تغییر ماهیت تهدید در جهان جدید و مسئله تروریسم نحوه عمل این سازمانها نیز تغییر کردهاست. به عنوان مثال دیگر منبع تهدید همچون گذشته کشورهای دیگر نیستند بلکه سازمانهای تروریستی هستند که مکان مشخصی ندارند. این سازمانها مسئله وجودی جوامع را از بن مورد هدف قرار میدهند.
باتوجه به این مسئله بسیاری از کشورها سازمانهای اطلاعاتی خود را به روز کرده تا بتواند در برابر این تهدیدات ایستادگی کند و در این راستا مسئولیتهای جدیدی را به کار این دستگاهها اضافه کردهاست. در واقع رهبری سیاسی در هر کشوری ناگزیر است در برابر تهدیدات جدید حیطه عمل سازمانهای اطلاعاتی را وسعت بخشد تا در برابر حجم فزاینده و متنوع تهدیدات از امنیت ملی دفاع نماید؛ و درست به خاطر مسئله احاطه سازمانهای اطلاعاتی دربارهٔ حجم تهدیدات، بسیاری از کشورها معاونت رهبری واقعی را به دست این سازمان دادهاند و اختیارات گستردهای به عناصر اطلاعاتی سپردهاند.
اما با وجود این کارآمدی و احاطه در عملِ سازمانهای اطلاعاتی، همچنان ضریب خطا در کار این سازمانها به چشم میخورد و مشاهده میشود که یکی از خطاهای رایج در کار آنها قانونشکنی برخی افراد منتسب به آن است؛ و درست در همین مسئله است که ضرورت در نظر گرفتن یکسری دستگاههای نظارتی برای مراقبت از عملکرد نیروهای اطلاعاتی محسوس میشود تا بتوان از طریق این نهاد گرایی بهترین کارکرد را برای همه عناصر دستگاه اطلاعاتی تضمین کرد. از جمله اقدامات نظارتی رقابت عملکرد دوره ای کارکنان این سازمانها است و نظارت دقیق بر نحوه رعایت قانون و اصول کار مربوطه.
همواره باید راهنمای عمل دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی صیانت از امنیت ملی و سلامت جان مردم کشور و دفاع از آبروی ملی در سطح جهانی است به گونه ای که عناصر این سازمان باید تا پای جان از اطلاعات کشور و صیانت از اسناد محرمانه دولت پایبند باشند؛ و همه اینها باید جزوی از یک کار فرهنگی و ارزشی عمیق در دستگاههای کشوری و لشکری ما باشند.