تظاهرکنندگان در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۱ در خیابان های سیدی بوزید راهپیمایی کردند.
در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰، دوره گردی خیابانی از شهری ناشناخته در یکی از مناطق فقیر تونس دست به کاری زد که ثمره آن جرقه انقلاب در کشورش، و در آخر تغییر چهره خاورمیانه بود. این اقدام دستاورد بزرگی به شمار می‌رود که متعاقب آن نخستین گام‌ها به سوی دموکراسی در ۵ کشور (تا کنون تونس، مصر، لیبی، یمن و سوریه) برداشته شد، کشورهایی که تحت حاکمیت سیاسمتداران عوام فریب و مستبد اداره می‌شدند. اما محمد بوعزیزی همه چیز را دگرگون کرد – کسی که در آن زمان فردی “گمنام” بود، در کشوری که پیشرفت در آن دور از دسترس و در گرو روابط شخصی است. کشوری که در آن هر گونه مخالفت مجازات‌های طولانی مدت را به همراه داشت.
دسامبر گذشته نام محمد بوعزیزی جاودانه شد. خیابان های تونس که روزگاری شاهد کودتایی بودند که رئیس جمهور سابق بن علی را سر کار آورده بود، اکنون این پدر جوان بهار عربی را به یاد می‌آورند. نامگذاری خیابانی به نام شخص می‌تواند بار معنایی حاکمیت تمامیت‌گرایی داشته باشد به ویژه در کشوری که که عکس رهبران دیکتاتور همه جا به چشم می‌خورد؛ اما تغییر نام خیابانی برای گرامیداشت فردی همچون محمد بوعزیزی صرفا جنبه عامه پسند دارد و دستاوردی بزرگی است. این نمادها نشانگر تغییرات عمده‌ای هستند که در تونس زمینه‌ساز اداره درست کشور توسط دولت موقت و مهم‌تر از آن برگزاری نخستین انتخابات قانونی در دهه‌های اخیر بودند.
انقلاب تونس تبدیل به معیار و محکی شده که کشورهای همسایه پیشرفت خود در راستای اصلاحات را با آن می‌سنجند. و شکی نیست که رژیم جدید تونس بی‌تفاوت نبوده و گام‌های بلندی برای تامین خواسته‌های معترضان و رفع مشکلاتی که در نهایت باعث انقلاب شدند برداشت، از مشارکت فراگیر در سیاست تا توزیع عادلانه ثروت. با این حال، برای درک بهتر پیشرفت حاصل و چالش هایی که این کشور کماکان با آنها دست و پنجه نرم می‌کند، لازم است نگاهی به تاثیر انقلاب بر شهر خاستگاه تمام این دگرگونی‌ها بیاندازیم.
سیدی بوزید نمونه و سمبل مشکلاتی است که به دلیل ضعف حکومت گریبانگیر مردم تونس شد. این شهر که نتوانست جایی برای خود در میان مناطق درآمدزای ساحلی کشور پیدا کند، از نرخ بالای بیکاری رنج برده و از پایین‌ترین سهم در اقتصاد داخلی برخوردار بود.
قابل ذکر است که از لحاظ سیاسی اهمیت سیدی بوزید، شاید تنها به صورت نمادین، افزایش یافته است. نه تنها سایر بخش‌های کشور پیوسته سیدی بوزید را خاستگاه انقلاب خطاب می‌کنند، بلکه جامعه بین الملل نیز روز به روز بیشتر این نکته را تمجید می‌کند. تعداد رویدادها، جوایز و مجالس یادبود جهت تقدیر از نقشی که این شهر در انقلاب ایفا کرد بی‌شمار است. به عنوان مثال، در ۱۷ دسامبر سال جاری دولت نخستین “جشنواره بین المللی انقلاب ۱۷ دسامبر” را به جای پایتخت کشور در سیدی بوزید برگزار کرد. مطابق با اظهارنظر یکی از مقامات رسمی، تصمیم به برگزاری جشنواره در این شهر تا اندازه‌ای با هدف “احیای ولایت سیدی بوزید، با تکیه بر نقش آن در راه اندازی جنبش در رویدادهای ژانویه گذشته” بوده است.
[inset_right]سیدی بوزید نمونه و سمبل مشکلاتی است که به دلیل حکومت ضعیف گریبانگیر مردم تونس شد. [/inset_right]
اعتباری که این منطقه محروم و دورافتاده کسب کرده است، امتیازی مهم برای ساکنین آن در پرتو پلورالیسم سیاسی نوپا در کشور به شمار می‌آید. حزب اسلامی النهضه که برنده انتخابات پاییز امسال شد، ستاد مرکزی خود را در این منطقه مستقر ساخته است. گرچه این نیز حرکتی نمادین بود، اما بی شک امکان این را که بوزید بر برنامه‌های حزب تاثیرگذار باشد فراهم کرد. در واقع اهداف حزب در رسیدگی به اعمال مفسدانه رژیم سابق و تضمین احیای اوضاع اقتصادی مردم تونس همراستا با نگرانی‌های شهر است، و آنقدرها هم اتفاقی نیست.
سیدی کماکان نمادی است از چالش‌هایی که این کشور در حین فرآیند انتقال قدرت با آن مواجه خواهد بود. من معتقدم این شهر هنوز هم از آثار وخیم خشونت‌های سیاسی که تا ماه‌ها پس از انقلاب نیز ادامه داشت، فارغ نشده – هرچند شدت آن کمتر از کشورهای همسایه بوده است. درست قبل از انتخابات، یکی از نامزدهای انتخاباتی منطقه به دلیل کمبود دسترسی حزبش به وجوه مالی از شرکت در انتخابات محروم شد، که این منجر به وقوع شماری درگیری‌های امنیتی شد. خشونت درگرفته به اجرای قانون منع رفت و آمد ختم شد و خسارات وارده ۴ میلیون دینار (حدود ۲ میلیون پوند استرلینگ) برآورد شد.
هرچند بی ثباتی سیاسی را نمی‌توان به تنهایی دلیل چالش‌های اقتصادی پیش روی منطقه لحاظ کرد، اما چنین رویدادهایی به پیشرفت استانداردهای زندگی شهروندان کمک نکرده و به هیچ وجه چشم‌انداز سرمایه‌گذاری یا اشتغال را افزایش نمی‌دهند. از دیدگاه اقتصادی، سیدی بوزید راه درازی پیش رو دارد و جای تاسف دارد که خواسته‌های انقلاب در این زمینه نه تنها در این منطقه بلکه در سرتاسر کشور عمدتا برآورده نشده است.
دولت انتقالی در تایید این نکته‌ها به تازگی یک ارزیابی از اوضاع اقتصادی تونس منتشر کرده است. “کتاب سفید” نگاهی حائز اهمیت و به هنگام بر اوضاع اقتصادی کنونی کشور دارد. این کتاب یادآور این است که مناطق مرکزی کشور کمترین میزان رشد صنعتی را دارند و فعالیت‌های بسیار محدودی جهت توسعه آنها صورت گرفته است. این مناطق از نظر بیکاری، فقر، آموزش و پرورش، مراقبت‌های بهداشتی و سرمایه‌گذاری نیز عقب مانده‌اند.
سیدی بوزید در پشت سر گذاشتن این چالش‌ها موفق نبوده است. نرخ بیکاری ۴۱ درصدی این شهر تقریبا دو برابر میانگین نرخ بیکاری کشور است. نرخ بیکاری کشور ۲۳٫۳ درصد برآورد شده است. به عنوان بخشی از مناطق شرقی-مرکزی کشور (به همراه قیروان و قصرین) این شهر از بالاترین نرخ فقر (۱۲٫۸۴ درصد) در مقایسه با متوسط نرخ ملی (۳٫۷۵ درصد) برخوردار است.
اما بدتر از همه، در کشوری که به دسترسی به تحصیل و آموزش رایگان و به نزدیکی به سطح باسوادی جهانی به خود می‌بالد، سیدی بوزید یکی از بالاترین آمار ترک تحصیل به میزان ۲٫۶ درصد را دارد که تنها قیروان و قصرین به ترتیب با ۳٫۵ و ۴ درصد وضعیت بدتری نسبت به آن دارند.
در واقع این آمار نشان دهنده نیازهای بسیار مبرم شهری است که در نهایت الهام بخش مطالبات آزادی سیاسی و عدالت اقتصادی شد. با این همه چشم انداز آینده سیدی بوزید امیدوار کننده است. نقش حیاتی این شهر در انقلاب آن را در کانون توجه کمک‌ها و سرمایه گذاری بین المللی قرار داده است. از دسامبر گذشته، یک پروژه ترکیه‌ای جهت تاسیس کارخانه فرآوری محصولات کشاورزی در این شهر آغاز به کار کرده است. انتظار می‌رود که این پروژه حدود ۹۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد کند و تاثیرات مثبتی در جذب سرمایه و رشد اقتصاد محلی داشته باشد.
از جمله موارد دیگر می‌توان برقراری دوره‌های آموزشی در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر برای فارغ‌التحصیلان جوان و بیکار توسط سازمان ملی کنترل انرژی (National Agency for Energy Control) و آژانس همکاری‌های فنی آلمان (German Technical Cooperation Agency) اشاره کرد، که با هدف تقویت مهارت متخصصین و کارشناسان فنی در این حوزه و قابلیت ایجاد فرصت‌های اقتصادی در این منطقه محروم آغاز به کار کردند. هرچند این پروژه‌ها به منزله حل تمامی مشکلات اقتصادی مناطق محروم کشور عمل نمی‌کنند، با این حال، تردیدی نیست که گام مهمی در مسیر درست به شمار می‌روند.
در مجموع، در حالی که سیدی بوزید همچنان با مشکلات اقتصادی دست به گریبان است و برای دستیابی به تغییراتی که این منطقه به آن نیاز دارد باید سخت تلاش کند، انقلاب تونس دست کم زمینه را برای اصلاحات اقتصادی و حذف نابرابری‌ها در این منطقه منجر شده و اجازه می‌دهد شهرهای مختلف از ثروت ملی بهره مند شوند.
هرچند سیدی بوزید ظرف چند روز و با افروختن آتش انقلاب آینده تونس و منطقه را تغییر داد، اما دستیابی به اهداف آتی این شهر تنها از طریق مدیریت مناسب اقتصاد ملی و شفافیت حوزه سیاسی ممکن است. تحقق خواسته‌های محمد بوعزیزی و طرفداران او مستلزم گذر زمان است، اما خوشبختانه سیدی بوزید در حال حاضر در مسیر دستیابی به آنها پیش می‌رود.
