دختر فلسطینی پوستر عرفات جرادات را با عنوان “اسیر شهید” در دست دارد.

از نخستین روزهایی که جهان عرب با تحولات تونس در ژانویه ۲۰۱۱ شروع به تغییر کرد، ناظران حوادث فلسطین را با دقت بیشتری رصد می کردند. این امر، خواسته دور از انتظاری هم نبود. اثر متقابل تحولات فلسطین در مقاطع مختلف و جهان عرب بر یکدیگر، بر هیچ کسی پوشیده نیست. مضافا اینکه یکی از عوامل اصلی خیزش اخیر کشورهای عربی در کنار عوامل متعدد داخلی خاص این کشورها، موضوع فلسطین و قساوت اسراییل در قبال ساکنان مناطق اشغالی و سکوت دولتمردان حاکم در آن کشورها در قبال موضوع فلسطین بود که در گذشته نیز بارها عامل اعتراض شهروندان عرب در مناطق مختلف شده بود.

البته اگر خیزش جهان عرب طی دو سال گذشته را متاثر از انتفاضه اول فلسطین بدانیم که فلسطینی ها در غیاب شبکه های تلویزیونی همچون الجزیره و شبکه های اجتماعی فیس بوک و توییتر و بدون هیچ سلاحی به جز سنگ، به مصاف صهیونیستها رفتند و توجه دنیا را به مصایب فلسطین جلب کردند، سخنی بگزاف نگفته ایم.

انتفاضه اول

در گفتگویی که بیست سال پیش با نایف حواتمه، رهبر جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین داشتم، از او در مورد شیرین ترین خاطره اش پرسیدم. در پاسخ گفت: «شیرین ترین خاطره در طی این ۲۵ سال، شروع و شکل گیری انتفاضه در داخل سرزمین های اشغالی است که بعد از ۲۰ سال رنجهای مبارزه مسلحانه ، ما به این نقطه رسیدیم و این برای انقلاب فلسطین که در محاصره بود، یک گشایش بود.»

در مورد زمان دقیق و حادثه اصلی که عامل شروع انتفاضه اول شد، اتفاق نظر نیست. در جریان گفتگوهای مفصلی که با شخصیت های کلیدی حماس و جهاد اسلامی (شهید عبدالعزیز رنتیسی، شهید فتحی شقاقی، محمود زهار، عبدالعزیز عوده، عبدالله شامی، طاهر ابولولو، شیخ سید برکه، ابراهیم غوشه و…) و چهره های دیگر فلسطینی از سایر گروهها در تهران، اردوگاه تبعیدشدگان در جنوب لبنان و سوریه طی دو دهه اخیر داشتم، این موضوع بروشنی آشکار شد که اهمیت انتفاضه فلسطین بقدری زیاد است که گروههای مختلف سعی در حک نام خود به عنوان آغاز کننده آن دارند. زمانی که در گفتگویی چالشی و البته جالب در بین تبعیدشدگان فلسطینی به گفتگو با محمود زهار از شخصیت های درجه اول حماس نشستم و پبرامون این موضوع از او پرسیدم، در نهایت با شوخ طبعی گفت: «حالا برای کسانی که انتفاضه را شروع کرده اند، جایزه پخش می کنند؟»(ر.ک: جمیله کدیور، انتفاضه؛حماسه مقاومت فلسطین، انتشارات اطلاعات،۱۳۷۲)

مسئله مهم در انتفاضه اول، نقش گروههای اسلامی در شروع و ادامه آن وعدم حضور گروههای ملی گرا و لاییک بود. جهاد اسلامی حادثه شجاعیه در ششم اکتبر ۱۹۸۷ و حماس، حادثه مقطوره در هشتم دسامبر ۱۹۸۷ را نقطه آغاز انتفاضه اول می دانند.

انتفاضه اول به خاطر استفاده مردم فلسطین از سنگ در دفاع از خود در مقابل حملات نیروهای نظامی اسراییل، به انقلاب سنگ معروف شد. انتفاضه اول چهار سال بعد، با آغاز مذاکرات فلسطین- اسراییل و نهایتا امضای توافقنامه صلح اسلو متوقف شد.

در انتفاضه اول بیش از یک هزار و سیصد فلسطینی شهید شدند، و مظلومیت فلسطینی ها که با سنگ و سلاح سرد در مقابل صهیونیستهای مسلح به آخرین تسلیحات روز از خود دفاع می کردند، در معرض دید جهان قرار داد.

انتفاضه دوم

با ورود آریل شارون ، نخست‌وزیر وقت اسراییل به مسجدالاقصی، در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۰ با پشتیبانی دوهزار نیروی نظامی و با هدف تثبیت بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسراییل، با اعتراض خودجوش مردم فلسطین به این اقدام ، و شهادت سیزده فلسطینی در جریان اعتراضات مردمی، انتفاضه دوم فلسطینی‌ها که به انتفاضه الاقصی یا انتفاضه دوم معروف شد، آغاز گردید.

در این دوران بسیاری از فلسطینی ها معتقد بودند که از طریق مذاکرات صلح با اسرائیل چیزی عاید آنها نخواهد شد و تنها از طریق مقاومت و بخصوص از طریق توسل به عملیات استشهادی است که می توانند حقوق از دست رفته خود را به دست آورند. ازآغاز انتفاضه دوم دهها فلسطینی، با عملیات شهادت طلبانه شهرهای اسراییل را به لرزه درآوردند؛ حادثه ای که در طول تاریخ اسرائیل سابقه نداشت. فلسطینی ها این عملیات را سلاحی استراتژیک می دانستند که میان امکانات گسترده نظامی اسرائیل و توان محدود فلسطینی ها توازن ایجاد می کند و با ایجاد فضایی از ناامنی برای اسرائیلی ها، به نیرویی بازدارنده در مقابل حملات صهیونیست ها تبدیل شده ، نه فقط بعنوان عملیات نظامی، بلکه با تاثیر بر اقتصاد و جهانگردی در این کشور و ایجاد عدم امنیت روانی برای اسراییلی ها، ازین طریق آنان را ناگزیر از عقب نشینی از مناطق اشغالی می کنند. بسیاری از فلسطینی ها معتقدند دستاوردهای این عملیات بمراتب بیش از مذاکرات صلح با اسراییل بوده است.

البته سهی عرفات بیوه یاسر عرفات، در باره انتفاضه دوم در اظهار نظری که جروزالم پست نقل کرده، می گوید: «بلافاصله پس از مذاکرات کمپ دیوید من با عرفات در پاریس ملاقات نمودم، وی در آنجا به من گفت که مذاکرات کمپ دیوید شکست خورده است و تو بایستی در پاریس بمانی. زمانی که علت این امر را از وی پرسیدم، اظهار داشت بدلیل انکه من بایستی انتفاضه را آغاز کنم. آنان می خواهند من به آرمان فلسطینیان خیانت کنم و از اصولمان عقب نشینی کنم، اما من این کار را انجام نخواهم داد.»

این گفته نشانه آنست که در این دوره، انتفاضه دوم در بین جریانهای سیاسی، دامنه ای گسترده تر از انتفاضه اول داشته و جریانهای ملی گرا نیز به اهمیت عملیات فوق ایمان آورده اند.

انتفاضه سوم

مدتهاست بسیاری از چهره های فلسطینی و اسراییلی از در معرض انفجارقرار داشتن اوضاع سرزمین های اشغالی و قرار گرفتن این مناطق در آستانه انتفاضه سوم خبر می دهند. اقدامات تجاوزکارانه شهرک نشینان، ادامه شهرک سازی در مناطق مختلف کرانه باختری، سوزاندن مساجد به دست شهرک نشینان، مساله قدس و مساله اسیران، این موضوع را دامن زده است. دوماه پیش رادیو اسراییل اعلام کرد: مسئولان ارتش اسرائیل بر این باورند که خیزشی واقعی در میان فلسطینی ها ایجاد شده است و افزایش تحرکات فلسطینی ها، خطر آغاز انتفاضه ای جدید را به همراه دارد؛ به همین دلیل تصمیماتی برای بازداشت فعالان فلسطینی اتخاذ شده است .

روزنامه هاآرتص اسرائیل اخیرا نوشت: فلسطینیان و اسرائیلی‌ها در نزدیک‌ترین وضعیت به انتفاضه پس از سال‌ها هستند و این اولین بار از سال ۲۰۰۷ است که تشکیلات فلسطینی می‌خواهد اوضاع را مشتعل کند.

به نظر می رسد موج جدید اعتراضات اینبار پس از اعتصاب غذای اسرای فلسطینی از زندان های اسراییل شروع و تبدیل به چالشی اساسی در مقابل اسراییلی ها شد. سامر العیساوی، جعفر عزالدین، طارق قعدان و ایمن شراونه از جمله زندانیانی هستند که ماههاست دست به اعتصاب غذا زده اند و نگرانی نسبت به وضعیت آنها سبب شده که درخواست برای آزادی شان تبدیل به یک خواست سراسری شود.

کانال ده اسراییل در گزارشی پیش ازین تأکید کرده بود، تشدید اعتراضات فلسطینی‌ها در مناطق مختلف کرانه باختری برای اعلام همبستگی با اسیران فلسطینی؛ باعث افزایش بیم صهیونیستها از بروز انتفاضه سوم شده است.

“احمد الطیبی‌” نماینده پارلمان (‌کنست‌) اسراییل هم در این باره هشدار داده بود در صورت شهادت اسرای فلسطینی بر اثر اعتصاب غذا، مناطق فلسطینی به آتش کشیده خواهد شد، و این رژیم مسئول پیامدهای این مسأله خواهد بود. در این رابطه برخی فعالین حقوق بشری در کشورهای غربی نیز اعلام خطر کردند.

در کنار نگرانی از شهادت اسرای اعتصاب کننده، این شهادت «عرفات جرادات» بود که از آن بعنوان جرقه آغاز انتفاضه سوم، یاد شد.

“عرفات شاهین شعوان جرادات”، ۳۰ ساله، هجده فوریه ۲۰۱۳ به اتهام پرتاب سنگ به سمت نظامیان اسرائیلی دستگیر شد و ۲۳ فوریه در زندان اسرائیلی «مجدو» در کرانه اشغال شده باختری جان باخت. اسرائیل ادعا کرد، جرادات به علت حمله قلبی جان داده است، اما فلسطینی‌ها با اشاره به نتایج اولیه کالبدشکافی، رژیم اسرائیل را مسئول مرگ وی دانستند.

عیسی قراقع، وزیر فلسطین در امور زندانیان فلسطینی دربند اسرائیل گفت در کالبد شکافی جسد جرادات، شکستگی ناشی از شکنجه در استخوان و جمجمه مشاهده شده است و نتایج نشان می‌دهد، قلب وی مشکلی نداشته است.

مرگ مشکوک جرادات در زندان‌اسرائیل، تظاهرات و اعتراضات گسترده فلسطینی‌ها را در شهرهای مختلف مناطق اشغالی در پی داشت. ۴۵۰۰ اسیر فلسطینی اعتصاب غذا کردند و بسیاری از مناطق اشغالی صحنه درگیری فلسطینیان با نیروهای اسرائیلی شد.

احمد بحر معاون رئیس مجلس قانونگذاری فلسطین ضمن تمجید از تحرکات انجام شده پس از شهادت عرفات جرادات در زندانهای اسراییل خواستار ادامه این تحرکات با هدف شروع انتفاضه سوم علیه اشغالگران شد و گفت: انتفاضه سوم تر و خشک را با هم می سوزاند و کسی نمی تواند آن را مهار کند.

خضر حبیب یکی از سران حرکت جهاد اسلامی فلسطین هم گفت: انتفاضه سوم نزدیک است، اما این بار دیگر در همراهی با اسرای فلسطینی ریشه اشغالگران اسرائیلی را خواهد کند.

چندی پیش و قبل از این حادثه، موسی ابومرزوق ، نایب رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس با تاکید بر اینکه انتفاضه سوم فلسطین نزدیک شده است، گفته بود: انتفاضه راهکاری است که ملت به هنگام بن‌بست در مسیر راهکارهای رسمی اتخاذ می‌کند و درصدد حفظ حقوق خود بر می‌آید. انتفاضه شوق به آزادی و استقلال و پایان دادن به سیاست‌های تحقیر و استبداد است که به دست ملت رقم می‌خورد و هر قشر و گروهی با استفاده از ابزارهای خاص و شیوه‌های ابتکاریش وارد عمل می‌شود و احساسات درونی خود را در قبال دشمن متجاوز و اشغالگر بیان می‌کند.

نکته مهم در کنار اعتصاب غذای اسرای فلسطینی، پیشرفت ابزارهای فلسطینیان در تقابل با تهاجم اسراییلی هاست. ابزارهای ابتدایی که فلسطینیان از آغاز برای مقابله با رژیم اشغالگر استفاده کردند، همچون سنگ در دهه هشتاد، به مرور توسعه یافت و سپس به عملیات شهادت طلبانه کشید و سپس همانگونه که در جریان مقابله با حمله اسراییل به غزه دیدیم، به سلاح های پیشرفته از جمله موشکهای فجر و ام۷۵ رسید. علاوه بر تحصنها و اعتراضات و اعتصابهای مستمر اسیران فلسطینی در داخل زندانها، فلسطینیان کرانه باختری هم بیش از پیش متوجه شده اند که مقاومت تنها راهی است که می تواند حقوق فلسطینیان را بازگرداند و بعید نیست در آینده نحوه مواجهه آنها با اسراییلی ها متناسب با شرایط جدید شود، هرچند محمود عباس ضمن هشداربه اسرائیلی ها درباره غیرقابل کنترل شدن اوضاع گفته اجازه نخواهد داد انتفاضه مسلحانه سوم شروع شود.

ضمن اینکه اعتراضات در شهرها و مناطق صهیونیستی هم در حال شروع است. به عنوان نمونه دست کم صد فعال چپ با تظاهرات در داخل دانشگاه تل آویو، ضمن اعلام همبستگی با اسیران فلسطینی دربند ، بر حمایت از اعتصاب غذای آنان در داخل زندان ها تاکید کردند. تظاهر کنندگان پلاکاردهایی در دست داشتند که بر روی آن ها نوشته شده بود: “محروم کردن اسیر از خواب = شکنجه”؛ “اسیران فلسطینی را آزاد کنید” و “دادگاه نظامی غیرقانونی است”.

تظاهرات روز جمعه همبستگی با اسیران فلسطینی که دست به اعتصاب غذا زده‌اند نشان داد مردم فلسطین آماده‌ خیزش دوباره پس از سالها فترت اند. حال باید دید فلسطینیان با انتفاضه سوم خود تا چه میزان به اهداف خود نزدیک می شوند و آیا این انتفاضه می تواند در شرایط جدید، دنیای عرب را به سمت حمایت بیشتر از فلسطینی ها متوجه سازد؟