قاهره – عادل الطریفی – الشرق الاوسط – در سفر قبلی ام به قاهره در اوایل ماه اکتبر ۲۰۱۳، اوضاع مصر را می توانستم با همه جزئیات و پیچیدگی های سیاسی اش و مشکلات اجتماعی و تهدیدات امنیتی در نگاه عابران در خیابان ها بخوانم. محور گفتگوها در سالن های هتلی که در آن اقامت داشتم تفاوتی با نگرانی و تشویش و بدبینی مردم در کوچه و خیابان نداشت. این نگرانی ها تمامی درهایی را که بیانگر آرزوی مصری ها برای لحظه گشایش زود هنگام بود بست.

ولی قاهره امروز خالی از همه آن دغدغه ها بود و با امید نفس می کشید. ساعت تقریبا چهار و ربع صبح بود که وارد فرودگاه قاهره شدم. ترافیک روان و سبک بود. قاهره از ثبات نسبی برخودار است. رفت و آمد مردم و خودروها در حومه قاهره در آن ساعات صبح زود هنگام قابل ملاحظه بود.

احساسات مردم تغییر کرده است. موضوع گفتگوها حتی تقریبا تغییر کرده و نگاه مردم بیانگر آرزوهای بزرگی در مرحله پیش رو بود. تمامی گفتگوها با موضوع ثبات آغاز می شد و پایان می یافت به ویژه آنکه مصر در دوره اخیر شاهد عملیات تروریستی و انفجارهای بسیاری بود. اگر با کارفرمایان صحبت کنی می توانی به عمق بحران اقتصادی که به مصر فشار می آورد پی ببری.

در همین حال همه امیدوارند که بعد از انتخاب رئیس جمهور اوضاع اقتصادی شکوفا شود. همه آرزو دارند که انتخابات پارلمان آینده نقطه عطفی در روند دموکراسی واقعی باشد و درها به روی مشکلات بسته شود و ثبات و امنیت برقرار شود. ثباتی که با عملیات تروریستی متزلزل شده است. آخرین نمونه این اقدامات تروریستی سه کشته و نه زخمی در قاهره و شمال سینا برجای گذاشت.

یک روز پیش از سکوت انتخاباتی با عبد الفتاح السیسی نامزد انتخابات ریاست جمهوری مصر ملاقات کردم. افراد زیادی به دیدار وی آمده بودند و دوربین های شبکه های تلویزیونی آخرین موضع گیری های وی را قبل از آغاز رقابت ریاست جمهوری ضبط می کردند. برنامه کاری اش پر بود ولی با وی ملاقات کردم و وی وقت بسیاری را به من اختصاص داد.

این گفتگو را در شهر نصر بر فراز یادبود سرباز گمنام انجام دادیم. این یادبود را سامی رافع هنرمند مصری و استاد دانشکده هنرهای زیبا در قاهره طراحی کرد. وی دارای مدرک دکترای دانشگاه هنرهای زیبای وین است. انور سادات رئیس جمهور اسبق مصر دستور بنای این یادبود را برای بزرگداشت کشته شدگان جنگ اکتبر ۱۹۷۳ صادر کرده بود. این مکان محل دفن رئیس جمهور سادات در پی ترور وی در اکتبر ۱۹۸۱ نیز هست. این یاد بود به شکل هرمی بنا شده و بیانگر جاودانگی در فرهنگ باستان مصر است. دیدار با السیسی سه ویژگی وی را به من نشان داد.

اولا: تواضع وی که به سادگی و بی پیرایگی وی با دیگران منجر شده و باعث احترام مضاعف به وی می شود.
ثانیا: افکار واضح و آشکار. وی خود را به خوبی می شناسد و می داند که چه کارهایی باید انجام دهد.
ثالثا: برخوداری از صراحت بیش از اندازه در پرداختن به پرونده های مهم و داغ و حساس و پیچیده در مصر.

متن گفتگو به شرح زیر است:

الشرق الاوسط: منطقه طی سه سال اخیر شاهد قیام های مردمی بوده است. این قیام ها در نتیجه تحولات اجتماعی روی داد یا تغییر در توازن قدرت های منطقه ای؟

السیسی: بدون شک انباشته شدن مشکلات سیاسی و اقتصادی در بیش از یک کشور منجر به تحولات اجتماعی و أنچه امروز می بینیم شد. در این میان نباید تطورات منطقه ای را که بر اثر این انقلاب ها رخ داد نادیده گرفت. برخی در تلاشند تا موازنه قدرت را به سود خویش تغییر دهند و به دیگران ضربه بزنند. ما شاهد تحولات بزرگی در مصر بوده ایم. برخی درتلاشند تا به منافع ملی مصر ضربه بزنند. ما با اراده مردم این مرحله را از سر گذراندیم ولی به کار و تلاش و امید بسیار نیازمندیم تا کشور به اوضاع عادی خود بازگردد.

ما همگی به آینده امیدواریم ولی فقط با تلاش و کار سخت می توان به آنچه می خواهیم برسیم. بهبودی واقعی اوضاع در سایه همکاری منطقه ای آگاهانه تحقق پذیر است. موازنه قدرت با یک قدرت سرزنده و با اقتدار و مسلط در منطقه و مصر و کشورهای عربی صورت می گیرد.

درگیری های مسلحانه بین نیروهای نظامی سابق و شبه نظامیان اسلامگرا در لیبی در جریان است. چگونه اوضاع این کشور را ارزیابی می کنید؟

متاسفانه لیبی طی دو سال گذشته به کانون شبه نظامیان مسلح و تندرو تبدیل شده است. مردم لیبی به منظور سرنگونی رژیم سابق و مشارکت در ساختن آینده و تشکیل حکومت قانونمند و مدنی به خیابان ها آمدند، ولی به علت وجود شبه نظامیان، گفتمان اسلحه و خشونت چیره شد. لیبی به مرکز تجمع عناصر تروریستی بدل شده است.

اروپایی ها باید آنچه را که در لیبی آغاز کردند ادامه دهند و به جمع آوری اسلحه برای برقراری امنیت و صلح مبادرت می ورزیدند. فکر نمی کنم کسی هم مانع این کار می شد.. اما در مصر یک تصمیم قطعی و پیام آشکار وجود داشت و آن اینکه ما اجازه اجرای عملیات تروریستی از داخل لیبی علیه کشورمان را نخواهیم داد.

پس هنوز ماموریت در لیبی پایان نیافته؟

پس از آنچه بر سر این لیبی گذشت باید پدیده گسترش اسلحه را از بین می بردند. این امر بیانگر آرمان های مردم لیبی نیست. مردم لیبی به دنبال آزادی و تحقق اراده مردم و خواستار برپایی حکومتی فراگیر هستند که در سایه وجود اسلحه تحقق ناپذیر است. آرمان هایی که فقط با اجرای نقشه راه که بیانگر اراده مردمی ونه شبه نظامیان باشد امکان پذیر است. چنین برنامه ای مورد حمایت همگان قرار خواهد گرفت.

آیا این به معنای لزوم حمایت از طرف های درگیر با شبه نظامیان اسلامگرا نیست؟

این به معنای دخالت مصر یا حتی کشورهای عربی در لیبی نیست ولی باید از اعتدال گرایی و مردم لیبی در مقابله با افراط گرایی حمایت کرد.

پاسخ شما مرا به سمت سؤالی در رابطه با جنگ سوریه سوق می دهد.. آیا فکر می کنید موضع گیری کشورهای عربی با طولانی شدن بحران در سوریه تغییر کرده است؟

کشورهای عربی موضع گیری مشترکی درباره حوادث سوریه داشتند. اما تحولات بسیاری در وضعیت سوریه صورت گرفته که به بررسی و پیگیری نیازمند است. باید در این وضعیت جدید به دنبال راه حل سیاسی بود و از گزینه نظامی اجتناب کرد. سوریه کشوری یکپارچه است و قابل تقسیم یا تکه تکه شدن نیست. تقسیم سوریه منجر به مشکلات فراوانی می شود و یک واقعیت جدید و پیچیده ای به وجود می آورد. ما نیز باید در پی حفظ کشور سوریه و پاکسازی آن از گروه های تندرو و تکفیری باشیم.

وآیا رئیس جمهور اسد همچنان در قدرت خواهد ماند به ویژه آنکه انتخابات ریاست جمهوری پیش رو است؟

راه حل بحران سوریه باید بر سه محور کلیدی استوار باشد و آن هم چگونگی رسیدن به راه حل بدون تشدید اوضاع در سوریه و تقسیم کشور و بدون وجود جریان های تکفیری است. باید همگی به دنبال گزینه هایی باشند که به هدف مورد نظر بیانجامد.

اما گروه های مسلحی درگیر در سوریه شامل حزب الله (لبنان) نیز هست؟

هم پیمانی سوریه و حزب الله آشکار است و هر گونه حمایت دو سویه از همدیگر قابل درک است. پایان یافتن این رابطه تنها با رسیدن به راه حل در سوریه امکانپذیر است. پس از آن نوبت به سایر مسائل مربوط به واقعیت تلخی می رسد که ملت سوریه بیش از سه سال است با آن دست و پنجه نرم می کند.

ارزیابی شما از جنبش حماس که ارتباط سازمانی و عقیدتی با اخوان المسلمین دارد چیست؟

روابط حماس یا عقیده آن برای ما حائز اهمیت نیست. ولی مهم آنست که این روابط موجب اخلال در امنیت مصر نشود و این عقیده ابزاری برای آسیب رساندن به کسی قرار نگیرد.

بدون شک کسی نباید تصور کند که قادر به اخلال در امنیت مصر است. چنین چیزی وجود ندارد. مردم از آزادی اندیشه برخوردارند ولی به کسی هم اجازه اخلال در امنیت ملی کشور را نخواهیم داد.همه می دانند مصری ها اجازه نمی دهند که خطری امنیت آنها را تهدید کند. حماس از سال ۲۰۰۵ که به قدرت رسید تجارت از راه تونل ها و قاچاق اسلحه نیز در این مدت شکوفا شد. این موضوع خسارت های فراوانی برجای گذاشت ولی دولت مصر جلوی آن را نگرفت. اما از آغاز اقدامات تروریستی در سینا تصمیم قطعی مبنی بر جلوگیری از وقوع چنین عملیاتی گرفته شد. من تاکید می کنم که ما دیگر اجازه بازگشت اوضاع سابق را به منظور تامین امنیت ملی مصر نخواهیم داد.

شما گفتید که در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری دیگر گروه اخوان المسلمین وجود نخواهد داشت؟

موضع ملت مصر در قبال آنها آشکار است. فقط آنها مقصر اصلی در ایجاد این شرایط هستند. ملت مصر در سوم ژوئیه آمادگی خود را برای پذیرفتن همه جریان ها داشت، ولی تایید اخوان المسلمین امروز به پایان رسید.

سازمان بین المللی اخوان المسلمین چه می شود؟ به ویژه آنکه برخی کشورهای منطقه این سازمان را در فهرست گروه های تروریستی قرار داده اند؟

در دوره اخیر همکاری کامل بین مجموعه کشورهای عربی پویا و مؤثر در اتخاذ چنین تصمیم مهمی آشکار شد. یکی از نتایج این همکاری پایان دادن به وجود این گروه در سطح ملی و بین المللی است. تاثیر بقایای این سازمان محدود خواهد بود، ولی باید در مصر و کشورها خلیج مراقب آن باشیم.

ما معتقدیم که واقعیت جدید در کشورهای عربی موجب بازنگری غرب نسبت اخوان المسلمین و امثال آنها شده است، دقیقا همانند آنچه در لیبی و سوریه در جریان است.

در سال های اخیر شاهد نوعی درون گرایی از سوی مصر به دلیل اوضاع داخلی این کشور بودیم. سیاست خارجی شما در صورت پیروزی در انتخابات چیست؟

درها به روی همه باز خواهد بود. هدف ما همکاری با همه است و قصد درگیری با کسی را نداریم به شرط اینکه طرف مقابل در سایه احترام متقابل از درگیری بپرهیزد. توجه ما بر روی وحدت امنیت در مصر و کشورهای خلیج و همه کشور های عربی متمرکز خواهد شد. ما در پی تعمیق همکاری با کشورهای حوزه نیل و استحکام همکاری ها با کلیه کشورهای جهان بر اساس برابری و احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی کشورها هستیم.

من بر گسترش همکاری ها به منظور تامین منافع ملی تاکید می کنم. روابط استراتژیک با آمریکا در تناقض با روابط با سایر قدرت های جهانی مانند روسیه و چین و اتحادیه اروپا نیست. ما به قضیه فلسطین تا تشکیل دولت فلسطینی به پایتختی قدس پایبندیم. ما به قاره آفریقا و روابط با کشورهای اسلامی توجه داریم. مدیریت روابط خارجی بر اساس دیدگاه و اهداف استراتژیک با هدف تامین منافع متقابل صورت خواهد گرفت.

ارزیابی شما از گفتگوهای هسته ای بین ایران و گروه۱+۵ چیست؟ آیا شما موافق این گفتگوها هستید یا مخالف؟

ما با هر گونه اقدامات امنیتی که امنیت خلیج را با خطر روبرو نکند موافقیم چرا که امنیت خلیج همان امنیت مصر است و اجازه نخواهیم داد که کسی در آن اخلال ایجاد کند.

نظر شما درباره برخورداری از تکنولوژی هسته ای چیست؟

تمام معاهدات بین المللی بر حق کاربرد مسالمت آمیز انرژی هسته ای تاکید دارند. برخی کشورها ضمن برخورداری از فناوری پیشرفته، قادر به ساخت بمب اتمی هستند ولی چنین کاری نمی کنند. ولی آیا ما می توانیم به مرحله ای از دانش و توانایی هسته ای برسیم و آن را به شکل مسالمت آمیز به کار ببریم؟

شما گفتید عربستان سعودی نخستین مقصد شما در مقام ریاست جمهوری خواهد بود. پیام شما در این سفر چه خواهد بود؟

با تقدیر و احترام نسبت به خادم حرمین شریفین ملک عبد الله عبد العزیز که پادشاه عرب و حکیم است. بنا بر این من ذکر کردم که عربستان سعودی اولین کشوری است که قصد سفر به آن را دارم. به عربستان می رویم تا از حکیم اعراب به درستی قدردانی کنیم. ما موضع گیری های وی و حمایتش از ملت مصر را فراموش نمی کنیم. همین حمایت ها بود که معادلات را تغییر داد.

من از پادشاه سعودی قدردانی و بر لزوم ادامه حمایت های دو کشور در سختی ها تاکید می کنم. اجازه اخلال در این رابطه را نخواهیم داد. اهداف امنیت ملی مصر و سعودی در سایه این رابطه متکامل تامین می شود. فاصله بین ما و کشورهای خلیج اندک است و در صورتی که آنها از ما در شرایط تهدید در خواست کمک کنند ما فورا پاسخگو خواهیم بود.

شما به عنوان وابسته نظامی در عربستان سعودی فعالیت کردید. چه خاطراتی از آن مرحله دارید؟

خاطرات بسیاری دارند که از جمله بازدید من از کنسولگری پس از افتتاح آن بود. سخاوتمندی عربستانی ها و غذاهای لذیذ و شخصیت شهروند سعودی را به یاد می آورم که برای من قابل احترام است.

دیدار شما از امارات عربی متحده همزمان با اجرای مانور نظامی مشترک صورت گرفت. آیا این همزمانی گویای مسئله خاصی است؟

می خواهم بر این مساله تاکید کنم که همیشه همکاری نظامی و آموزش های سالیانه متقابل بین دو کشور وجود داشته است. همکاری ها و آموزش های بیشتری در آینده صورت خواهد گرفت.

از یک سال و نیم پیش اقدامات مبارزه با تروریسم در سینا و مناطق دیگر در جریان است. آیا راه حل امنیتی فقط گزینه مورد نظر شماست؟

این امر آشکار است و باید به این موضوع توجه کنیم که نقشه راه تروریستی بسیار خطرناک است.

مصر درگیر اقدامات تروریستی نخواهد شد ولی باید به مقابله به تروریسم پرداخت، و مهم تر آنکه در نظر گرفتن استراتژی فراگیر برای پاکسازی اندیشه ها و قلوب شهروندان است. کما اینکه تلاش ما بر روی تغییر گفتمان دینی که اسلام را بدنام کرده متمرکز خواهد شد که این امر با یک استراتژی و دیدگاه مشترک عربی در خصوص حل این مسائل امکانپذیر است.

استراتژی شما چه خواهد بود؟

باید توجه بیشتری به مدارس دینی داشته باشیم و اعتبار را به مدارس فکری منادی اسلام معتدل برگردانیم.

از سخنان شما چنین می توان نتیجه گیری کرد که اطلاعات زیادی درباره ادبیات اسلام سیاسی دارید؟

من نمی خواهم وارد جزئیات شوم چرا که پرداختن به این موضوع به سال ها مطالعه نیازمند است. از زمان ترور رهبر فقید انور سادات من همیشه احساس می کردم که اشتباهی در کار است. بر ما مسلمانان واجب است که به این بیاندیشم که چرا این حوادث رخ داد و ما مشکل را تصحیح نکردیم.

چنانکه می دانید در زمان رییس جمهور اسبق حسنی مبارک در این زمینه بازنگری هایی صورت گرفت. ولی شما به روش های کنترل اسلام گرایان از سوی حکوت قانع نیستید؟

بین کسانی که از خشونت دست کشیده و به قانون پایبند می شوند و کسانی که بدون تغییر افکار از اجرای عملیات تروریستی دوری می کنند تفاوت وجود دارد. این امر نیازمند وضع استراتژی فراگیر و بررسی مستمر است تا تهدیدات متوقف شوند. ما معتقدیم الازهر نقش مهمی در این زمینه دارد. وقت آن فرارسیده که الازهر جوانان را با اسلام واقعی اعتدال گرا آشنا کند. اسلامی که گسترش تندروی را برنمی تابد. در غیر اینصورت افراط گرایی و تندروی به قوه خود باقی خواهند ماند. این احداث متاسفانه دین را افراط گری جلوه می دهد واین یک اشتباه بزرگ است.

مصر دچار رکود اقتصادی شده، برنامه شما برای بهبود وضع اقتصادی چیست؟

ما برای بهبود وضع اقتصادی با تحقیق درباره نمونه های مشابه وضع مصر همانند برزیل که از لحاظ جمعیتی تقریبا مشابهند، می خواستیم به راه حلی در این زمینه برسیم. ولی آیا شرایط این کشورها با شرایط کنونی سیاسی مصر مشابه است؟ چالش های فراوانی پیش روی ماست که نیاز به استراتژی فراگیر دارد تا مصر را از دایره فقر خارج کرده و این موضوع به درک عمومی نیاز دارد.

در صورت پیروزی در انتخابات صلاحیت عفو متهمان را دارید. آیا از این صلاحیت در راستای عفو افراد وابسته به اخوان المسلمین محکوم به اعدام استفاده می کنید؟

مشکل اینجاست که آنها باید اول با مردم آشتی کنند… می توانی به خیابان بروی و از مردم دراین باره نظر خواهی کنی.

آیا شما پیش از اعلام بیانیه ۳ ژوئیه مبنی بر پایان دادن به قدرت اخوان المسلمین قصد نامزدی در انتخابات را داشتید؟

نخیر. مردم احساس خطر کردند از اینکه درگیری صورت گیرد، و بر این اساس خواستار پایان دادن به حکومت اخوان المسلمین شدند. اگر امور به شکل عادی پیش می رفت مردم از من درخواست نمی کردند که به صحنه بیایم.

در صورت پیروزی در انتخابات قصد سفر به چه کشورهایی دارید؟

اولویت با کشورهای عربی است. من پیش از این نیز به عربستان سعودی سفر کرده ام وقصد دارم به امارات و کویت و کشورهای آفریقایی مجاور سفر کنم.

اگر کاخ سفید از شما دعوت کرد که به آمریکا سفر کنید آیا قبول می کنید؟

بله قبول می کنم. این سفر در راستای منافع ملی مصر و مردم مصر خواهد بود. درک ما از رویدادهای گذشته متفاوت خواهد بود. برای برخی در آمریکا و اروپا سخت بود تا بتوانند ماه های بعد از ۳۰ ژوئن و دلایل جنبش مردمی مصر را درک کنند. ولی پس از آن رفته رفته قادر به درک موضوع نه به شکل کامل شدند چرا که هنوز نقشه راه کامل نشده است.

در سیاست عربی همیشه شخصیت یک رییس جمهور یا رهبر و روابط وی در سیاست های کشورهای دیگر تاثیر گذار است. آیا شما قصد پیاده کردن برنامه مختلفی را دارید؟

شخصیت یک رئیس جمهور یا رهبر و سیاست وی نباید در گزینه های کشورهای دیگر تاثیر گذار باشد چرا که اصل همان تامین منافع ملی است.