ارکستر ملی ایران به عنوان یک نماد در طول زمان فعالیتش حفظ و اشاعه فرهنگ در قالب موسیقی ایرانی و با یک ارکستر ترکیبی از سازهای کلاسیک غربی و ایرانی را سرلوحه کارش قرار داده بود.

فرهنگ هر کشوری در عین آنچه که در تلفیق با جهان پیرامونش عرضه می کند ساخته و پرداخته المان های منحصربه فرد مخصوص به همان سرزمین است. به هر شاخه ای در هنر – از سینما گرفته تا نقاشی و موسیقی – که بنگریم رنگ آمیزی فرهنگی به خصوص و نابی را در تار و پودش می بینیم.

در زمینه موسیقی، ارکسترهایی به نام National Orchestra، گروه هایی که سازهای مخصوص به مرز و بوم خودشان را دارند و موسیقی فولکلور این وظیفه را بر عهده دارند. ارکستر ملی ایران نیز به عنوان یک نماد در طول زمان فعالیتش حفظ و اشاعه فرهنگ در قالب موسیقی ایرانی و با یک ارکستر ترکیبی از سازهای کلاسیک غربی و ایرانی را سرلوحه کارش قرار داده بود.

اما در سال های اخیر چراغ ارکستر ملی نیز مثل خیلی چیزهای دیگر رو به زوال و خاموشی گذاشت تا اینکه امروز و با انتصاب مدیرانی جدید چون «پیروز ارجمند» زمزمه هایی مبنی بر بازگشایی این ارکستر به رهبری فرهاد فخرالدینی به گوش می رسد.

«ارکستر ملی» یا به عبارتی «ارکستر موسیقی ملی» در سال ۱۳۷۷ به دست فرهاد فخرالدینی و با حمایت علی مرادخانی که آن زمان مدیر دفتر موسیقی وزارت ارشاد بود بنیان گذاشته شد. البته پیش از این هم پیشنهاد تشکیل این چنین ارکستری به فرهاد فخرالدینی داده شده بود و ارکستر ملی تا پای انتخاب اعضا نیز رفته بود اما روند تشکیل آن به علت مشکلات مالی متوقف شد.

در نهایت این ارکستر با حضور سازهای مضرابی ایرانی به علاوه سازهای کلاسیک غربی- به استثناء سازهای بادی برنجی که به عقیده فخرالدینی موسیقی ایرانی را شکننده می کردند –آغاز به کار کرد. اولین اجرای ارکستر ملی که یکی از به یادماندنی ترین اجراهای آن نیز است با اجرای قطعاتی از علی تجویدی و آواز محمدرضا شجریان در باغ موزه چهلستون برگزار شد.

مازیار حیدری نوازنده سابق پیانو در ارکستر ملی در رابطه با سبک و سیاق آن ارکستر می گوید: «شاید بتوان گفت از نظر این شیوه سازبندی نمونه این چنین ارکستری در هیچ جای دنیا وجود ندارد. شاید ارکسترهایی باشند که گاهی اوقات و بر اساس پروژه ای که آهنگساز می نویسد با سازهای ملی ترکیب بشوند اما ارکستری به این شکل خاص بعید می دانم باشد. از طرفی مثلا ارکستر ملی آذربایجان را اگر در نظر بگیریم، در آن فقط از سازهای آذربایجانی استفاده می شود و ساز کلاسیکی در ترکیب بندی اش دیده نمی شود بنابراین از این لحاظ می توان گفت “ارکستر ملی” ما یک ارکستر منحصر به فرد است.»

«فرهاد فخرالدینی» رهبر ارکستر ملی، پیش از انقلاب نیز علاوه بر ساخت موسیقی فیلم، رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون را بر عهده داشت . پس از انقلاب نیز موسیقی فیلم های «سربداران» و «روزی روزگاری» که از شهرت زیادی برخوردارند را ساخت.

هم چنین در کارنامه فخرالدینی برای ارکستر ملی، فارغ از کنسرت های معمول چندین اجرای مهم نیز دیده می شود که از میان آنها می توان به اجرایی مشترک با ارکستری سوییسی در ژنو، اجراهایی ترکیبی با سولیست های مطرح همچون «رامیز قلی اف» آذربایجانی، کنسرتی با حضور «لطفیار ایمان اف» خواننده اپرای آذربایجانی و همچنین اجرای قطعاتی از «طالب خان شهیدی» و «آنتون روبنشتاین» اشاره کرد. در طول فعالیت ارکستر نیز خوانندگان مختلفی چون سالار عقیلی، علیرضا قربانی و محمد معتمدی با او همکاری می کردند.

در سال ۱۳۸۸ و پس از لغو کنسرتی که قرار بود با حضور «محمدرضا شجریان» برگزار شود، فرهاد فخرالدینی پس از یازده سال فعالیت مداوم در ارکستر ملی ،از سمت خود استعفا داد و دلایل آن را سیاسی کردن هنر و نادیده گرفتن حقوق نوازندگان عنوان کرد.

البته در این میان ارکستر ملی نیز از دفتر موسیقی به «بنیاد رودکی» واگذار شده بود که خود واکنشها و انتقاد های فراوانی را به دنبال داشت. در نهایت تمامی این اتفاقات و حواشی مربوط آنها منجر به تعطیلی ارکستر شد.

با رفتن فرهاد فخرالدینی از ارکستر ملی و بازنگشتنش – علی رغم تمام پیگیری هایی که به گفته علی ترابی (سرپرست دفتر موسیقی آن زمان) برای بازگرداندن او انجام شد – در نهایت ارکستر ملی پس از سکوتی دو ساله و با شاکله ای جدید به رهبری «بردیا کیارس» و زیر نظر شورای فنی ارکستر متشکل از «هوشنگ ظریف»، «ارسلان کامکار»، «حسین علیزاده» و «فردین خلعتبری» مجددا فعالیت خود را از سر گرفت.

البته می توان گفت که این ارکستر، گروهی تازه تاسیس بود که تنها نام ارکستر ملی سابق بر آن نهاده شده بود. که در همین زمینه فرهاد فخرالدینی نیز جایی گفته بود که کاش لااقل نامی دیگر بر آن می گذاشتند.

در این مدت بردیا کیارس اجراهای مختلفی را در تهران و شیراز به روی صحنه برد که از میان مهمترین آنها می توان به کنسرت هایی اشاره کرد که به «شب بزرگان» معروف بود و اجرای قطعاتی از یک موسیقیدان ایرانی به منظور بزرگداشت او را در برداشت. البته نقدهایی هم به عملکرد بردیا کیارس مبنی بر نوع سازبندی و استفاده از نوازندگان کم تجربه وجود داشت که خود او در پاسخ به این انتقادها گفته بود که همواره در صدد حفظ و اشاعه موسیقی ملی بوده است و معتقد است موسیقی ملی ایران را با هر سازی می توان نواخت.

با تمام اینها رهبری بردیا کیارس نیز به علت یکسری اتفاقات شخصی دوامی نیاورد و از کار کنار گذارده شد. پس از کیارس ارکستر ملی را به دست آرش گوران البته به عنوان رهبر مهمان سپردند. اما در این مدت که ارکستر ملی زیر نظر «موسسه ارکسترهای ایران» قرار گرفته بود با مشکلاتی مواجه شد و محسن رجب پور مدیر اجرایی سابق آن گفته بود که دیگر از آن حمایت نمی کند. در نهایت و پس از تمام این اتفاق ها فعالیت «ارکستر ملی» و نیز «ارکستر سمفونیک تهران» متوقف شد.

البته ارکستر ملی پس از این وقایع یک بار دیگر و در روز بزرگداشت سعدی به رهبری «همایون رحیمیان» و آواز «محمد معتمدی» به روی صحنه رفت اما پس از آن دوباره خاموش شد.

این روزها که «علی مرادخانی» یکی از بنیان گذاران ارکستر ملی به بوروکراسی هنری اما این بار در قامت معاون امور هنری وزارت ارشاد بازگشته است، همه جا خبر از بازگشایی ارکستر ملی و حضور دوباره فرهاد فخرالدینی به عنوان رهبر آن نیز هست.

فخرالدینی که در سال های اخیر با ارکستری به نام «مهرنوازان» به عرصه موسیقی بازگشته بود در خصوص به دست گرفتن دوباره رهبری ارکستر ملی به شرق پارسی می گوید: «هنوز هیچ چیز مشخص نیست و باید دید که برنامه ریزی برای ارکستر از چه قرار خواهد بود و این اتفاق مستلزم تشکیل شورای فنی ارکستر است که درباره برنامه افتتاحیه و برنامه سالانه تصمیم گیری شود. در زمینه راه اندازی دوباره ارکستر قبلا موافقت ضمنی من گرفته شده بود و در روزهای اخیر شنیدم که آقای ارجمند خبر این انتصاب را اعلام کرده اند اما تا تشکیل نشدن جلسات دقیق نمی توان گفت که چه می شود.»

گویا ارکستر ملی که این سال ها دچار نوسانات زیادی شده و چندین وقفه را تجربه کرده بود، این بار با انرژی بیشتری می خواهد به عرصه موسیقی بازگردد. ارکستری که نوازندگانش سازهای کلاسیک داشتند اما فواصل موسیقی ایرانی را نیز به خوبی می شناختند، خصوصیتی که فقط برای نوازندگان موسیقی ایرانی است و چیره دست ترین نوازنده های غیر ایرانی هم شاید نتوانند این فواصل را با لهجه اصلی آن اجرا کنند.

باید منتظر ماند و دید که فرهاد فخرالدینی چه برنامه ای برای این ارکستر دارد و آیا ارکستر ملی می تواند با اجرایی به یاد ماندنی همچون اولین اجرایش در چهلستون آغاز به کار کند.