بدون دعوت کلاوس شواب، مدیر مجمع جهانی اقتصاد داووس، نمی توان در اجلاس داووس شرکت کرد. دعوت نامه شواب برای روحانی، رئیس جمهور ایران هم ارسال شد و بدین ترتیب او دومین رئیس جمهور ایران خواهد بود که توانسته کارت دعوت حضور در اجلاس داووس را به دست بیاورد.
چندی پیش دبیر اجرایی اجلاس مجمع جهانی اقتصاد داووس به تهران سفر کرده بود تا رئیس جمهور ایران را برای شرکت در اجلاس اقتصادی داووس که ۲۲ تا ۲۵ ژانویه برگزار می شود، دعوت کند. اکنون این دعوت قطعی شده و روحانی ساعت ۱۰ صبح پنج شنبه ۲۳ ژانویه به وقت محلی در اجلاس داووس درباره “ایران در جهان” سخنرانی می کند.
امسال دهکده داووس مرتفع ترین شهر اروپا و منطقه ای محصور در کوه های آلپ و با جمعیتی ۱۱ هزار نفری پذیرای رییس جمهور ایران است. پیش از این سید محمد خاتمی یک بار در سال ۲۰۰۴ به عنوان رئیس جمهور ایران و بار دیگر در سال ۲۰۰۷ در قامت ایده پرداز نظریه گفت و گوی تمدن ها در این اجلاس شرکت کرده بود.
به گفته برگزار کنندگان داووس، در چهل و چهارمین مجمع جهانی اقتصاد بیش از دو هزار و پانصد نفر از جمله چهل رییس دولت حضور خواهند داشت و پیش بینی شده که یک هزار و پانصد نفر از شرکت کنندگان را نیز روسای شرکت های بزرگ اقتصادی جهان تشکیل دهند.
کنفرانس داووس اجلاسی غیر دولتی است که طی آن یک موسسه غیر انتفاعی، کنفرانسی در سطح جهانی در برگزار می کند و بدین ترتیب می توان گفت که این کنفرانس صرفا یک هم اندیشی جهانی است. اما در هم اندیشی امسال فرصتی برای ایران فراهم شده که بسیاری از صاحب نظران منتظرند که سخنان رئیس جمهور ایران را بشنوند و از نحوه گفتار ایران با دنیا مطلع شوند.
روحانی در آزمونی دیگر که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد نیز پیروز از میدان بیرون آمد، قطعنامه پیشنهادی از سوی ایران در مورد جهان علیه خشونت و افراطی گری با اجماع به تصویب رسید و انتظار می رود روحانی در آزمون داووس نیز پیروز میدان باشد.
بر این اساس اشپیگل نوشته است که «اوج سیاسی نشست داووس سخنرانی رییس جمهور ایران خواهد بود که موضوع آن “جایگاه ایران در جهان” انتخاب شده و انتظار می رود روحانی در سخنان خود در جمع سران سیاسی و اقتصادی شرکت کننده، همه کشورها را به سرمایه گذاری در ایران فرا بخواند.»
ژنو و داووس؛ دو چهره سیاسی
اگر چه مجمع اقتصاد جهانی داووس، از مهم ترین نشست های بین المللی در زمینه اقتصاد جهانی است،اما اجلاس داووس امسال در حالی برگزار می شود که کنفرانسی نیز درشهر ژنو با فاصله ای در حدود ۳۰۰ کیلومتر به بحث درباره بحران سوریه می پردازد. ژنو و داووس در یک زمان دو چهره متفاوت از سیاست بین المللی از خود نشان می دهند.
حضور روحانی در اجلاس داووس موجب شده که برخی از رسانه های معتبر جهانی گمانه زنی خود را آغاز کنند و درباره حضور روحانی و آنچه خواهد گفت پیش بینی کنند. بر این اساس بلومبرگ نیز گزارش کرده است که «روحانی قصد دارد تصویر جدیدی از ایران نشان دهد تا درهای کشورش را به روی تجار و بازرگانان جهت سرمایه گذاری در ایران بگشاید.»
به هر حال شرکت در اجلاس داووس نخستین سفر رئیس دولت تدبیر و امید به اروپا است. او از زمانی که ریاست دولت یازدهم را به دست گرفت در اجلاس شانگهای در بیشکک قرقیزستان و مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک امریکا حضور به هم رساند.
از سوی دیگر با وجود توافق هسته ای اخیر ژنو که نقطه عطفی در تاریخ دیپلماسی ایران و مسئله هسته ای تلقی می شود، انتظار می رود حضور ایران در این اجلاس راهکار خوبی را در وضعیت تحریم های رو به افول ایران از خود به نمایش بگذارد. اگرچه مجمع اقتصاد جهانی داووس که از سال ۱۹۷۱ کار خود را آغاز کرده، از مهم ترین نشست های بین المللی در زمینه اقتصاد جهانی است که رهبران سیاسی کشورهای مختلف جهان، مدیران شرکت ها و کارتل های اقتصادی بزرگ، کارشناسان و دانشمندان علم اقتصاد در آن حضور دارند، اما برخی از کارشناسان بر این باورند که حضور روحانی در اجلاس داووس فعلا تاثیر سریع و آنی در اقتصاد ایران ندارد.
فضاسازی روحانی در داووس
دکتر پدرام سلطانی، عضو اتاق بازرگانی ایران، در گفت و گو با شرق پارسی اعلام کرد: «سخنرانی در اجلاس داووس قاعدتا نمی تواند خیلی سریع و آنی تاثیر چندانی در فضای سیاسی و بحث هسته ای بگذارد اما شرکت در این اجلاس حرکت مثبتی است که فضا را برای مذاکرات در عرصه های اقتصادی و سیاسی با کشورهای معتبر دنیا مناسب تر می کند و ما نمی توانیم از هر حرکتی انتظار نتیجه آنی داشته باشیم بلکه چنین تحرکاتی می تواند گذرگاه مناسبی برای تعاملات آتی باشد. البته قطعا روحانی با برخی از رهبران سیاسی و اقتصادی تعاملات جدی خواهد داشت و در این ملاقات ها فضای خوب اعتمادسازی دوباره شکوفا می گردد.»
این کارشناس اقتصادی هم چنین با اشاره به اتفاقی که بعد از روی کار آمدن دولت روحانی رخ داد که منجر به بازسازی و اعتماد دو جانبه میان ۱+۵ شده نتایج خوبی را برای فضای سیاسی کشور داشته است، گفت: «حضور آقای دکتر روحانی و رهبران معتبر سیاسی و اقتصادی در اجلاس داووس که یک اجلاس معتبر اقتصادی و سیاسی محسوب می شود، می تواند نشانه دیگری از تعامل و اثرگذاری در جهان باشد و این نشانه رابطه بیشتر دنیا با ایران و بالعکس است. طبیعتا این استقبال و شنیدن نظرات رئیس جمهور ایران و دیدگاه های او می تواند در عرصه جهانی گامی مثبت در صحنه های جهانی باشد و حاصل آن اعتماد و مشارکت است.»
خبرگزاری رویترز نیز خبر حضور روحانی در اجلاس داووس را همراه با موفقیت وی در مذاکرات هسته ای مخابره کرده و نوشته است که «کاهش بخشی از تحریم های غرب، موفقیت روحانی است، اما هرگونه دستاورد بزرگ تجاری برای ایران بستگی به موفقیت دراز مدت این کشور در دیپلماسی هسته ای دارد.»
اجلاس داووس امسال با دوره های گذشته خود به دلیل شعاری که برای آن برگزیده اند، متفاوت است. شعار امسال اجلاس داووس «شکل دهی دوباره جهان: پیامدها برای جامعه، سیاست و اقتصاد» است. دیپلماسی روحانی که در این مدت بسیار سعی کرده تا چهره متفاوتی از خود نشان دهد گویی با این شعار نزدیکی قابل توجهی دارد. اگرچه محمد خاتمی نیز با طرح ایده گفت و گوی تمدنها سعی داشت تا چهره جدیدی از دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران به جهان نشان دهد.
سیاست روشنگری و تعامل
دکتر حمیدرضا جلایی پور، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران، در گفت و گو با شرق پارسی با اشاره به این نکته که حضور روحانی در اجلاس داووس در چارچوب سفر وی به نیویورک است، گفت: «حضور روحانی در اجلاس داووس فرصت بسیار خوبی است. سیاست روحانی با روی کار آمدنشان مبتنی بر روشنگری و تعامل است و این برعکس دولت پیشین است که بر جنبه تبلیغی و تهاجمی تاکید داشت.»
هم چنین دکتر جلایی پور بر این نکته تاکید کرد که «حضور روحانی در اجلاس داووس اگرچه فرصت بسیاری خوبی است اما باید به یک نکته جدی توجه داشت که یکی از مشکلات ایران طی سال های اخیر این بوده که بسیاری از رسانه های غربی فضای واقعی از ایران نشان نداده اند لذا حضور روحانی در این اجلاس می تواند این فضا و تغییرات را نشان دهد. روحانی به غیر از این که رئیس جمهور ایران است سخنگوی تغییرات و تحولات در ایران نیز هست و این مسئله می تواند شرایط خوبی برای ایران فراهم کند.»
گویی حضور روحانی و خاتمی در اجلاس داووس بسیار شبیه یکدیگر است. در آن زمان که خاتمی در اجلاس داووس شرکت کرد مسائل خاورمیانه به ویژه وضعیت عراق و نیز تنش روزافزون میان ایران و امریکا بر سر موضوع هسته ای اختصاص داشت که خاتمی تلاش کرد تا با تمام چهره های تاثیرگذار سیاسی و اقتصادی که در کنفرانس حضور داشتند رایزنی جدی داشته باشد. امسال نیز بحث هسته ای و تحریم ها و تحولات منطقه به خصوص سوریه و عراق از جمله مسائلی است که برای روحانی بسیار اهمیت دارد.
ایرانیان در داووس
در میان ایرانیانی که بیشترین حضور را در اجلاس داووس داشته است، نام محمدحسین عادلی، رئیس پیشین بانک مرکزی به چشم می خورد. او از سال ۱۹۸۹ با اجلاس داووس آشنا شده و در میان برخی از چهره های اقتصادی به او لقب “داووس شناس” داده اند.
بر خلاف سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد این بخت را نداشت که مانند مجمع عمومی سازمان ملل متحد به راحتی در این اجلاس شرکت کند. حضور خاتمی در سال ۲۰۰۷ در داووس دردسرهایی برای او به همراه آورد. دیدار خاتمی و جان کری که در آن زمان هیچ مسئولیتی نداشت و از متقدان دولت جرج بوش نیز محسوب می شد، حاشیه هایی برای خاتمی ایجاد کرد.
از حامیان رئیس دولت نهم و دهم فقط مجتبی ثمره هاشمی، مشاور ارشد احمدی نژاد در سال ۱۳۸۶ و منوچهر متکی، وزیر امور خارجه وقت در سال ۱۳۸۸ در این اجلاس شرکت کردند. محمدباقر قالیباف نیز به عنوان شهردار تهران در سال ۱۳۸۶ به این اجلاس دعوت شد. معصومه ابتکار و محمدجواد لاریجانی نیز از دیگر چهره های شرکت کننده در این اجلاس بودند مدت چهار سال بود که هیچ کارت دعوتی از سوی شواب برای ایرانیان صادر نشده بود.
نقش ویژه در داووس
در حالی که هنوز اجلاس داووس آغاز نشده،برخی از کارشناسان سیاسی ایران بر این باورند که روحانی می تواند نقش ویژه ای در این نشست از خود نشان دهد. دکتر صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، درباره حضور روحانی در اجلاس داووس به شرق پارسی گفت: «آقای روحانی اگرچه سیاست مدار دست بسته ای نیست اما حضورش در این اجلاس می تواند حرف جک استراو را که گفته بود = “درمورد ایران اشتباه نکنید” تایید کند و بتواند فضای خوب سیاسی از ایران نشان دهد. روحانی در این نشست می خواهد بگوید اگر شما منافع ایران را قبول کنید ما هم به حق خودمان قانع هستیم، نه دنبال جنگ و نه دنبال بمب اتم هستیم.»
این کارشناس سیاسی هم چنین بر این باور است که «روحانی در این اجلاس اگر بتواند ستم و ظلمی که به ناحق طی سال های گذشته و به خصوص با وضع تحریم ها بر ایران رفته را بازگو کند، کار مهم و ویژه ای انجام داده است. در غیر این صورت حضور روحانی فقط نمایشی از تعامل ایران با دنیا خواهد بود.»
در این اجلاس چهار روزه در مجموع دویست و پنجاه نشست تخصصی با موضوعات مختلف سیاسی و اقتصادی در حاشیه اجلاس چهل و چهارم برنامه ریزی شده که می توان به تغییرات اقلیمی، آینده بهداشت، چالش بیکاری جوانان، آینده شمال آفریقا و خاورمیانه و چشم انداز اقتصادی در کشورهای درحال ظهور از جمله چین، هند، برزیل، مکزیک و روسیه اشاره کرد. بر این اساس انتظار می رود مجمع جهانی اقتصاد که مکانی ایده آل برای گفت و گو و بررسی مهمترین مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی است، راه کارهای جدی برای برون رفت از مشکلات پیش رو بیابند.
از داووس انتظار معجزه نیست
فریدون مجلسی، دبیر سوم سفارت ایران در واشنگتن پیش از انقلاب ۵۷، معتقد است که اجلاس داووس یک باشگاه اقتصادی برای بزرگان جهان است.
وی در گفت و گو با شرق پارسی درباره حضور روحانی در اجلاس داووس گفت : «روحانی دارای شخصیتی جدی و دارای اعتماد به نفسی بالاست که می تواند به گونه ای صحبت کند که روسای سیاسی و اقتصادی به استقبالش بروند و می تواند نظرها را به سخنان خود جلب کند اما از داووس هیچ انتظار معجزه ای یا دست آورد اقتصادی و سیاسی خاصی نباید داشت. رئیس جمهور ایران باید میان همتایانش حضور داشته باشد و آنها نیز وقتی آدمی متفاوت دیدند به او و به ایران احترام خواهند گذاشت، این احترام دست آورد ماست. هم آب دارد هم نان دارد، هم اقتصاد و هم سیاست. بودن و حضور داشتن یک کشور بزرگ ضرورت دارد.»
داووس فرصتی برای معرفی فرصتهای سیاسی و اقتصادی جدید ایران در جهان امروز است. اما اینکه روحانی و تیم همراهش به چه صورت می خواهند در این اجلاس از فرصتها استفاده کنند موضوعی است که باید برای مشاهده آن منتظر بود تا زمان برگزاری اجلاس فرا رسد.
