رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هنگام استقبال از جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در استانبول – عکس از رویترز

تعداد گردشگران عرب خلیجی که به ترکیه سفر می کنند از دویست هزار نفر در سال تجاوز نمی کند، در حالی که تعداد گردشگران روس سالانه چهار میلیون نفر، و گردشگران ایرانی دو و نیم میلیون نفر هستند.

شاید این آمار و ارقام به ما کمک کند که بهتر بفهمیم چه چیزی بر روابط بین کشورها تأثیر می گذارد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اخیراً گفت قصد دارد روابط دولتش را با کشورهای همسایه ای که به علت اختلاف نظر درباره سوریه دچار آسیب شده بود، اصلاح کند، که باید اقتصاد یک دلیل مهم برای آن باشد. گردشگری در ترکیه منبع مهمی در اقتصاد است، که سالانه نزدیک به سی میلیارد دلار برای ترکیه در آمد ایجاد می کند. اولین تصمیمی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه پس از سرنگون شدن جنگنده روسی که حریم هوایی ترکیه را نقض کرده بود گرفت، جلوگیری از سفر شهروندان روس به آن جا بود، که بلافاصله بحران بزرگی برای بخش گردشگری ایجاد کرد.

بدون اقتصادی شکوفا، اردوغان نخواهد توانست قدرت خود را تحکیم کند، و نه حزبش خواهد توانست اکثریت را در انتخابات پارلمانی و شهرداری کسب کند. این بدین معناست که او باید روابط کشورش را با اروپا که اولین شریک اقتصادی کشورش به شمار می آید محافظت کند. واقعیت این است که توافقنامه تجاری که در نیمه دهه نود با اتحادیه اروپا به امضا رسید باعث تغییر چهره ترکیه شد، و قدرت اقتصادی آن را چهار برابر بیشتر کرد. امروزه ترکیه در جایگاه هفدهم بیست کشور قدرتمند اقتصادی است، و عربستان سعودی در جایگاه چهاردهم قرار دارد.

اردوغان پس از شکست کودتا می تواند هر کاری را که می خواهد در کشورش انجام دهد، اما نمی تواند تأثیر بزرگی بر خارج از کشور داشته باشد، زیرا دلیل موفقیت حزبش و موفقیت شخصی خود اردوغان، به شکوفایی اقتصادی باز می گردد، و بدون تداوم این شکوفایی مشکلات و خطراتی به مراتب بزرگ تر از کودتا نمایان خواهد شد. این امر بسیاری از تناقضات سیاست عمومی دولت ترکیه با فعالیت های مختلف آن را توضیح می دهد. ترکیه کشوری است که هنگام اعمال تحریم های اقتصادی غرب بر علیه ایران، بیشترین حمایت را از ایران کرد، و اولین شریک تجاری ایران بود. ترک ها همچنین از روابط خوبی با روس ها برخورداند که شریک مهمی در آسیای مرکزی برای آن ها به شمار می آید و ترکیه گذرگاه حیاتی صادرات آن ها به اروپا است.

اگر اردوغان انتخاب کند در نتیجه کودتا دشمنان خود در داخل را پاکسازی کند، هیچ کس نخواهد توانست جلوی او را بگیرد، و کشورهای غربی هر چقدر هم لهجه هشداری خود را بر ضد او شدید تر کنند کاری نخواهند کرد. اما کاملاً بعید است که او به حسابرسی قدرت های بزرگ و یا قطع روابط با آن ها متوسل شود. ترکیه عضو ناتو است، و ناتو پایگاه ها و حضور نظامی بزرگی در استراتژی غرب برای مواجهه با روسیه دارد. اردوغان می تواند توافقنامه های کشورش با ناتو را لغو کند؛ چرا که در این روزها، فسخ توافقات بزرگ چیز عجیبی نیست؛ چرا که بریتانیا با تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا همه را شگفت زده کرد، اما منافع نظامی و اقتصادی ترکیه به شکل بزرگی متضرر خواهد شد، و این هزینه یک موفقیت اقتصادی بلند پروازانه و پیمان های بین المللی است.

شاید کودتا، چشم انداز اردوغان در خصوص روابط خارجی را تغییر دهد، اما او یک سیاستمدار زیرک باقی می ماند و در سخنرانی های حماسی خود زیاد ریسک نمی کند، همانطور که در مدت پنج سال دشوار گذشته، در سیاست های او در قبال سوریه چنین چیزی را ملاحظه کردیم. وی با تمامی تهدیدهایی که کرد، وارد جنگ نشد، و حتی هنگامی که ایرانی ها و روس ها با نیروهای خود وارد سوریه شدند، او مدیریت مشارکت از راه دور و از طریق پشتیبانی نیروهای مخالف را بدون دخالت مستقیم انتخاب کرد. و او هم اینک آماده بازنگری در اختلافات خود با این دو کشور درباره سوریه است، هر چند هنوز نمی دانیم در کدامین جهت، اما به نظر می رسد او در محاسبات خود بازنگری می کند.